Bij het herkennen en bijsturen van schaamte onderscheid ik drie deelgebieden: jij en jezelf, jij en de ander en jij in de samenleving. Er is een logische volgorde om mee aan het werk te gaan, maar er is ook een natuurlijke beweging tussen de delen.

Eenmaal geïnternaliseerde schaamte heeft enorme gevolgen voor hoe jij jezelf ziet en hoe je je verhoudt tot de verwachtingen van de samenleving. Én voor hoe je je staande kunt houden binnen die samenleving. Maar in het contact met de ander heeft schaamte de allermeeste impact. Daar is het immers waar schaamte is ontstaan.

Om te begrijpen welke impact chronische (geïnternaliseerde) schaamte heeft, moet je je echt wat meer verdiepen in het onderwerp. Ik als ervaringsdeskundige kan alleen maar zeggen dat het op ALLE gebieden van mijn leven een stempel heeft gedrukt.

Ermee dealen is dan ook een beste klus. Waar begin je? Bij een kluwen wol die helemaal in de knoop is geraakt, weet je tenminste nog dat je het best bij een uiteinde kunt beginnen…

Het antwoord viel mij op een dag zomaar in de schoot omdat ik een fervent beoefenaar ben van een Chinese zelfmanagementsmethode, Zhineng qigong.

Bij die methode gaan we uit van drie energiecentra van het lichaam: een onderste bij je navel, een middelste bij je hart en een bovenste in je hoofd. De onderste staat voor je bestaansbasis, de middelste voor je relaties in de buitenwereld en de bovenste voor wat je in dit leven te bieden hebt aan het grote geheel. Zie je de overeenkomst met de drie deelgebieden van schaamte die ik in het begin beschreef?

Bij de Zhineng is het regel dat je eerst je onderste energiegebied gaat versterken. Pas als dat gevuld is, krijgt je oefening werkelijk effect op de andere gebieden. Alweer een hele tijd geleden stond ik te oefenen en merkte ik dat aandacht en energie automatisch naar mijn middelste energiecentrum werden getrokken.

Eerst was ik verbaasd, vervolgens begreep ik dat ik ‘klaar’ was met mijn onderste energiecentrum.

Het was uiteraard geen toeval dat ik zo ongeveer tegelijkertijd in mijn leven mijn basis op orde had. Voor het eerst voelde ik me veilig bij mijn zelf opgebouwde bestaan zoals het was: eenvoudig, weinig avontuurlijk maar stabiel en rustgevend.
Dát was dus het eerste deelgebied dat ik had aangepakt bij het bijsturen van mijn schaamte: het jij-en-jezelf gebied.

Met als resultaat dat ik eindelijk verliefd op mezelf kon worden. Al klinkt dit eerlijk gezegd te oppervlakkig, want het was niet minder dan echte liefde die ik voor mezelf voelde!

Vervolgens kwamen interessante gebeurtenissen voorbij die duidelijk aantoonden dat ik met het jij-en-de-ander gebied van doen had. Ik verbrak de relatie met een klant van me -die me steevast pas na 1 of 2 herinneringen betaalde. Ik verbrak de relatie met een kennis die me manipuleerde met haar ‘ik kan mijn afspraak niet nakomen omdat het zo slecht met me gaat’. Ik zag dat een hartsvriendin vaker tegen mijn grenzen aanduwde dan me lief was en sprak haar erop aan. Ik begon grenzen aan te geven. Ik begon vanuit een veranderd gevoel van eigenwaarde te anticiperen op gebeurtenissen die mijn waarde aantastten. Dat was nieuw!

De grote test is natuurlijk altijd de liefde.

En dan bedoel ik de liefde in de betekenis van een intieme relatie. Na zeven jaar alleen te zijn geweest met niet anders dan één wilde avond met een foute player, voelde ik op een mooie dag dat ik verliefde gevoelens had voor iemand. Deze man had negen van de tien punten die op mijn lijstje voor een welkome man stonden. Daarbij waren er nog een handvol andere eigenschappen die mijn verlangen aanwakkerden.

Hij had me online gevonden via een vriendin van me. Bleef contact zoeken totdat ik reageerde. Verleidde me. Zou het deze keer goed gaan? Ik als voormalig schaamtevoeler had een geschiedenis van meerdere mannen die me geen of weinig liefde konden geven. Een spiegel van mijn gebrek aan zelfliefde, was ik dat gaan noemen. Maar nu ik van mezelf hield, zou dat erin uitmonden dat deze man veel en gezond van me zou kunnen houden?

Ik nodigde hem uit voor en afspraak. Belde hij vlak vantevoren op dat hij iets over het hoofd gezien had qua werk. Hij stelde een volgende datum en plaats voor maar twee dagen voor de bewuste datum had ik nog niets van hem gehoord in relatie tot onze date. Kwam hij me ophalen op het vliegveld? Had hij een planning voor ons gemaakt? Diezelfde dag las ik het boek Liefdesbang; mijn oogschellen vielen af. Ik herkende in zijn gedrag veel van bindingsangst. Maar belangrijker nog, ik herkende in mijn gedrag het volledige scala aan verlatingsangst kenmerken. AU.

In het kort: Iemand met verlatingsangst voelt dat ze (kan ook een hij zijn natuurlijk) zich daadwerkelijk voor de liefde kan openen en ‘achtervolgt’ de (potentiële) partner op een diep emotioneel niveau door een heleboel intieme, gevoelige dingen te delen. Addertje onder het gras is dat ze steevast haarfijn partners weet uit te zoeken die zich niet werkelijk op een intieme manier kunnen binden. Daarmee verhult degene met verlatingsangst de eigen onderliggende bindingsangst en de eigen problematiek van niet kunnen binden.

Nadat ik het boek las voelde ik een heel oude pijn en ook mijn diepgewortelde gevoel van schaamte kwam voorbij: ‘ik ben niet goed genoeg om van te houden’.

Teleurgesteld likte ik mijn wonden. Het verschil met eerdere ervaringen was dat ik nu mijn veilige basis had opgebouwd en dat reservoir aan zelfliefde bezat. Jij-en-de-ander was mijn speelterrein op dit moment, dat was me opnieuw duidelijk geworden. Gelukkig had ik een aantal oefeningen in mijn rugzakje waarmee ik mezelf kon ondersteunen én kon bijsturen.

Dat maakt het niet minder pijnlijk. Maar dat maakt dat ik op mijn kussentje ga zitten en daadwerkelijk ga voelen. Niet eromheen draaien maar dwars erdoor. Niet weglopen maar de pijn omarmen en liefhebben als een verwaarloosde baby, zoals de boeddhistische leraar Thich Nhat Hanh zo mooi zegt in zijn lessen.

Ja, die verwaarloosde baby, die kleine die geen veilige hechting heeft gekend vroeger, daar begon het natuurlijk allemaal mee. Dáár is de eerste onbewuste schaamte gevormd.

Twee stappen vooruit, één achteruit, dacht ik bij mezelf en maakte me klaar om terug te keren naar het eerste deelgebied van de schaamte, jij-en-jezelf. Maar het was geen herhaling van eerder werk, het was een vervolg. Ik had een diepere oorzaak van mijn pijn aangeraakt. De draak die eerder de dienst uitmaakte met automatische reacties, roerde zich nauwelijks. Ik kon nu bewust kijken, voelen en sturen. In mezelf en daardoor ook in het contact met de ander.

This is where the magic happens.

Met aandacht bleef ik in contact met ‘mijn’ bindingsangstige man. Wanneer ik mijn eigen angst onder ogen durfde blijven komen, hoefde ik me niet af te leiden (én af te scheiden) met illusie, verwijt of redderde spelen. We bleven daardoor verbonden zij het op een heel ander level dan ervoor. Sensualiteit en projectie maakten bij ons allebei plaats voor empathie en vertrouwen. We zouden samen geen liefdesrelatie krijgen maar we hadden elkaar op een dieper niveau niet in de steek gelaten.

Voor iemand die zich voor zichzelf schaamt of daar nog een paar restjes van tegenkomt, die gewend is meteen weg te rennen of zich helemaal aan de ander vast te klampen, was die verbinding op basis van respect en compassie een zeer bijzonder resultaat. Doe mij er zo nog maar een paar dan, van die jij-en-de ander groeimomenten!